Rechters: Toets streng aan regels voor verstoring van soorten, maar niet té streng
Vandaag schreef ik een noot bij de uitspraak van de rechtbank Midden Nederland over de ontheffing voor het verstoren van vleermuizen bij een woningbouwproject op het voormalige vliegveld Soesterberg (Rechtbank Midden Nederland van 4 juli 2023, ECLI:NL:RBMNE:2023:4082). De annotatie zal worden opgenomen in het tijdschrift Jurisprudentie Milieurecht, uitgegeven door SDU uitgevers. De rechter vindt samengevat dat de provincie Utrecht beter moet motiveren dat woningbouw van 240 luxe woningen kan bijdragen aan de oplossing van het woningtekort in de provincie. De rechter vindt dat met woningbouw van luxe woningen onvoldoende onderbouwd is dat er sprake is van een dwingende reden van groot openbaar belang dat het verstoren van vleermuizen rechtvaardigt. Dat zou anders zijn als sociale woningbouw zou plaatsvinden. De rechter legt de lat voor de motivering van het besluit naar mijn oordeel heel hoog. In de annotatie geef ik aan waarom ik dat vind.
Ik vraag me in de annotatie in zijn algemeenheid af hoe strikt we soortenbeschermingswetgeving rond het thema verstoring van soorten in Nederland willen uitleggen, als rechtspraak? Gaat een zeer strikte uitleg zich uiteindelijk niet tegen het natuurbeschermingsdoel van de wetgeving keren?
Dezelfde rechtbank Midden Nederland schorste recent andermaal de ontheffing voor het verjagen van een wolf met een paintball (Rechtbank Midden Nederland van 1 september 2023, ECLI:NL:RBMNE:2023:4453). De rechter vindt ook de noodzaak voor deze ontheffing onvoldoende onderbouwd. In Drenthe weten we inmiddels wat er kan gebeuren als een wolf binnen 30 meter van een mens komt. Dan wordt hij gevaarlijk. Maar van de provincie Gelderland eist de rechter aanvullend onderzoek en nog meer deskundigenoordelen over de effectiviteit en het effect van een paintballschot. Verstoren, verjagen en op deze wijze 'opvoeden' (schuw houden) van opdringerige wolven (noodzakelijk met een inwonertal van meer dan 400 personen per vierkante kilometer) is in ieder geval een stuk beter dan het doden van de dieren. We moeten met en naast elkaar leren leven, mens en wolf.
Te strikte toepassing van de wet kan ook averechtse effecten hebben. Het maatschappelijke en politieke draagvlak voor soortenbeschermingswetgeving komt onder druk te staan. Gevolgen kunnen verstrekkend zijn: de Europese Commissie wil mogelijk de beschermde status van de wolf gaan bijstellen, volgens een persbericht van 4 september, een paar dagen na de uitspraak over de paintballontheffing. Volgens het persbericht van de Europese Commissie moeten lidstaten beter gebruik maken van de bestaande mogelijkheden voor het beheer van de wolf. Dat lijkt een beetje op een steek onder water naar de Nederlandse situatie.Betrek daarbij dat veel dieren, zoals vleermuizen, ook graag in woningen van mensen zitten. Verstoring is daarbij dus een relatief begrip. Veel dieren kunnen en willen zich aanpassen aan de menselijke leefomgeving. Voor sommigen is het kunnen samenleven met ons echter het best gewaarborgd als ze afstand tot ons weten te houden. Daarvoor zorgen helpt dus het wilde dier en het samenleven met dit dier. De rechter zou zich dit ook moeten realiseren.
9 september 2023